Tüze (Özet) : Tüze, her şeyden önce bir düzen demektir. Ancak hukukun öngördüğü düzen, gerçekten gerçekleeğlenceli bir düzen bileğildir. Tüze, cemiyet süresince insanoğluın gerçekten elbette davrandıklarını bileğil, elbette davranmaları icap ettiğini gösterir. Tüze, kendisine uyulmak ve uygulanmak muhtevain vardır. Türe değeri dolayısıyla, insanoğlu arası ilişkileri bir düzene salmak, maşerî ömürın gerçekleşmesini çıkarmak gerek. İnsanlara, “Bana uy; Beni gerçekleştir” buyruğu ile seslenir. Tüze düzeni, doğduğu andan itibaren bireyin alınsına kabul edilmesi ve uyulması müstelzim, kesinkes doğru kurallar olarak çıkar. İnsan, özgür bir varlıktır ve iradesini hukukun buyrukları doğrultusunda kullanabileceği kabil, onlara aykırı bir yönde bile kullanabilir. Bu nedenle cemiyet süresince insanoğluın davranış ve davranışlarının ahbaplık kurallarına uymaması, her bugün mümkündür. “İşte ahbaplık, benibeşer davranışlarını bileğerlendiren, çıkar çatışmalarına çözüm getiren kurallardan, normlardan meydana gelen bir düzenek, bir bütündür.” İnsan-benibeşer, benibeşer-huy ilişkilerinin insanlığın ortak çıkarı ve huzuru muhtevain evrensel ilkelerle güvence altına kırmızıınmasıdır. Tüze, beşeriyet seviyesi muhtevain göstergedir. Hukukun temeli, kaynağı üzerine birmebzul fikir ortaya atılıtır. Bunlar kaynağı: tanrı, sınıf çıkarları, cemiyet sözleşmesi, huy ve insanoğlu olarak tamlayan ufuklerdir. Tüze Nedir Tüze, toplumun genel menfaatini veya fertlerin ve toplumun ortak iyiliğini çıkarmak için konulmuş olan ve amme gücüyle desteklenen kaide, gerçek ve kanunların bütünüdür. Henüz yaygın bir teşhismıyla ahbaplık, adalete yönelmiş maşerî yaşyalnız düzenidir. Tüze Sözcük Fehvaı Tüze kelimesi Arabi “gerçek” kökünden hasılat ve gerçek kelimesinin çoğkebir olarak bilinmektedir (galat-ı meşhur). Gündüz feneriçda “gerçek” kelimesinin çoğkebir “beddua’kak”tır. Türk Zeban Kurumu’na bakarak ahbaplık kelimesi, “Toplumu düzenleyen ve devletin yaptırım zorlaü belirleyen yasaların bütünüdür”. Bunun haricinde hukukun “haklar” medlulı da vardır. Mecazi anlamda ise, ahbaplık, hukuk medlulında da kullanılır. Yöntem Fehvaı Tüze dönemden döneme değiştiği muhtevain hala doyurucu bir teşhism konstrüksiyonlamamıştır. Kant “Tüzeçular hala hukukun teşhismını aramaktadırlar” der. Günümüzde en çok kabul edilen teşhismı ise: “Belli başlı bir zamanda mukannen bir toplumdaki ilişkileri düzenleyen ve uyulması ülke zoruna (müeyyide) demetlanmış kurallar bütünüdür.” Bilimsel bir disiplin olarak ahbaplık, kendi süresince ana olarak ikiye ayrılır. Genel olarak hukukun zevat arası ilişkileri mevzu yer kısmına Özel Tüze, zevat ile ülke veya devleti oluşturan kurumlar arası ilişkileri düzenleyen kısmına ise Umum Hukuku adı verilir. Bu ayırım roma hukukundan kalma bir ayrımdır (ius privatum-ius publicum). çağdaş Tüze, Tecim Hukuku ve Devletler Özel Hukuku özel hukukun, buna cevap Kanunuesasi Hukuku, Ceza Hukuku ve İdare Hukuku amme hukukunun çıbanlıca alt dallarıdır. Tüze Kuralları ve Özellikleri Hukuku diğer toplumu aranjör kurallar olan örf ve adetler, gelenekler ve dinlerden ayıran özellik ülke aracılığıyla güvenceye kırmızıınmış ve cebri yaptırımlara ehil olmasıdır. Tüze kuralları benibeşer davranışlarını düzenler ve bulunduğu toplumun bedel hükümlarını taşır. Soyutluk ve genellik özelliği sayesinde emsal nitelikteki bütün durumlarda uygulanması katkısızlanır. Yaptırım (Müeyyide) Tüze yerında yaptırım amme gücü ile uygulanır. Hukuka uymayı zorlama, uymayanları cezalandırma ve uyulmadığı durumlardaki zararları en aza indirmek muhtevain kullanılır. Tüze düzenini katkısızlamayı ve korumayı yalnızçlayan yaptırımlar gene ahbaplık düzeninin öngördüğü şekilde adına getirilir. Maddi ve tinsel yaptırımlar olarak ikiye ayrılır. Maddi yaptırımlar hukuka aykırı durumlarda uygulanırken tinsel yaptırımlar bu durumları kösteklemek muhtevain kullanılır. Ceza hukukunda ölüm, hapishane ve para cezaları; temel hukukunda siyasetten men, kısım kapatma; vergi hukukunda vergi ve gizliceçılık cezaları kabil daha bir ahbaplık dallarında daha bir yaptırımlar vardır. Hukukun Dayanağı Hukukun dayanağı ile müteallik çeşitli dönemlerde kuramlar üretilmiştir. Bunları sıralamamız gerekirse; zihini bir irade olarak gharabelik kuramlar, irade dışı olarak gharabelik kuramlar ve pozitivist kuramlar. Bu kuramların kimilar felsefik bileğil ortaya konduğu devrin problemlerını çözmek veya siyasal ufukleri ahbaplık biliminde dile getirme ihtiyacından ortaya çıkmıştır. İdesi ve ideali türe olan ahbaplık, genel olarak şu şekilde teşhismlanabilir: “Tüze, adalete yönelmiş maşerî bir yaşyalnız düzenidir.” Bu teşhismdan, hukukun üç ayrı fonksiyonu adına getirdiğini görmekteyiz. Bu fonksiyonlar düzen, kılgın yarar ve adalettir. Hukukun Toplumdaki Fonksiyonları 1. Düzen Fonksiyonu Hukukun bu fonksiyonu ile anlatılmak istenen, hukukun maşerî ömürı düzenleyip insanoğluın amerikan barış ve güvenlik süresince bir arada yaşamalarını katkısızlamaktır. 2. Kılgı Yarar (Içtimai İhtiyaçların Katlanması) Hukukun kılgın amacını, maşerî gerçeklik belirler. Tüze bu fonksiyonu ile cemiyet süresince canlı insanoğluın, birbirleri ile tasarlamak zorunda oldukları ilişkilerini ve biyolojik, ruh bilimsel bir varlık olarak insanoğlunun konstrüksiyonsından meydana gelen gereksinimlerinı alınlamaya çkırmızıışır. Tüze bu fonksiyonu ile tevellüt, muta nikâhı, ölüm vb. önemli biyolojik olayları da çeşitli hükümlerle düzenler. Tek ahbaplık düzeni ömürın ana gerçeklerini görmezden gelemez. Tüze düzeni, insanoğlunun tabii konstrüksiyonsına ve bundan müterakki gelen gereksinimlerine usturuplu edinmek zorundadır. Tüze önemli ölçübile, hesaplı gerçeklere bile merbutdır; hesaplı gereksinimlara uymalı ve onları alınlamalıdır. 3. Türe Tüze bu fonksiyonu ile mukannen bir organize altına aldığı içtimai gereksinimlerı, özü salt bir muadelet düşüncesi olan türe ölçüsüne vurarak reel kimliğini kazanır. Hukukun idesi ve ideali adalettir. En kısa teşhismıyla türe, “bir muadelet düşüncesi”dir. “Türe, nesnel (objektif) ve öznel (sübjektif) edinmek üzere iki daha bir anlamda kullanılır. Türe esasta ahlâki bir kavramdır; Bu kapsamda, yiğitlik, fazilet medlulında zatî bir özelliği deyimler. şahsiyet her bugün haklı olana yönelir, her insana kendine düşeni atfetmek uğrunda sürekli ve bileğaksiyonmez bir çaba gösterir. İşte bu davranış ve çabayı gösteren türe, özne (süje) ile müteallik oluşundan ötürü öznel (sübjektif) türe olarak nitelenir. Bir yiğitlik olan öznel adaletin haricinde ve ondan önce nesnel (objektif) bir türe nosyonı vardır. Nesnel türe, kişinin bir özelliğini bileğil, kişilerin somut durumlarda gerçekleştireceği temas biçiminin bir özelliğini deyimler. İşte ahbaplık yerında hukuki bedel olarak nutuk konusu olan türe bile, bu nesnel anlamda adalettir. Çünkü ahbaplık, insanoğlu arası ilişkileri biçimlendiren, onlara görünür ve alacaklanabilir bir düzen veren, bu amaca yönelen normlar bütünüdür.” Toplum muhtevaindeki davranış ve ilişkilerin bileğerlendirilmelerini muhtevaaziz kurallar bütünü olarak ahbaplık, bu bileğerlendirmelerde türe ölçüsünü kullandığı ve kullanmak durumunda bulunduğuna bakarak, adaletin böylelikle, hukukun da bir bileğerlendirilme ölçüsü olacağı doğaldır. Tüze normlarında türe acaba ne ölçübile yansıtılmıştır ? Mevcut ahbaplık ne denli adaletlidir ? İşte burada yasa üstü türe nosyonı ortaya çıkmaktadır. Bu, tüm ahbaplık sistemine ve sistemlerine hükümran kâin, nesnel ve salt bir bedel niteliğindeki adalettir. Tüze bir cemiyet düzenini muhtevaerir. Hukukun varlık sebebi bile adalettir; lüzum bulunan düzeni gözlemek, gerekse onu bileğaksiyontirmeyi meşrulaştırmak muhtevain her bugün adalete çıbanvurulur. Nesnel ve yasa üstü türe hukukta alınmıza yerleşmiş ahbaplık düzenlerinin asli örneği, olması müstelzim ahbaplık medlulında ahbaplık idesi olarak çıkar. Bu niteliği ile türe, bulunan ahbaplık düzenlerinin kendisine usturuplu olup olmadığı açısından bir bedel ve değerlendirme ölçüsü olabilir. Gene bu özelliği ile türe, aynı zamanda hukukun idealidir. Hukukun akdetmek amacını güttüğü şey adalettir. Birbirleri ile pozitif ve negatif alınlıklı ilişkilerde kâin bu üç fonksiyon muvazene süresince olduklarında, adil bir ahbaplık düzeninin gerçekleşmesi katkısızlanır. Alışılagelen olarak tüm ahbaplık normları bu üç fonksiyonu da kapsar. Sonuç olarak ahbaplık, hem adaleti gerçekleştirecek, hem maşerî yaşyalnız uyacak, hem bile bu maşerî ömürın amerikan barış süresince sürebilmesi muhtevain bir düzen görünümünü katkısızlamaya çkırmızıışacaktır.
Afyon İş Hukuku
